Агънаты Г. Адæмон хæзнатæ

Ирон адæмæн се гъдæуттæ сты, сæ цæсгом, сæ удварн ирдæй кæм зыны, ахæм æнусон хæзнатæ. Национ æнтыстытæ, национ уæлахизтæ æмæ национ къуыхцытæ, наци йæ историйы дæргъы цæмæ бæллыд æмæ бæллы, цæмæ тырныдта æмæ тырны, йæ дунеæмбарынад – уыдон иумæйагæй сты ирон традицион культурæйы иу хай, ноджы ахæм хай, адæмæн стыр ахсджиаг чи у.

Нæ рæстæджы, цардивæн рæстæджы раздæры тыхджын, егъау паддзахад – советон бæстæйы адæмтæй, æвæццæгæн, иу дæр ахим нæй, йæхимæ чи нæ ныхъхъуыста, йæ адæмы монон цард къуырцдзæвæны кæмæн нæ бахауд, æмæ уыцы дуджы ирон æгъдæутты чиныг рауадзын у дзæм-дзæмы донау, адæймаджы рухсдæр сомбоныл чи æфтауы, йæ гуыргъахъ, зын фæндагыл ын ныфсы хос чи у, ахæм ахъаззаджы фæрæз. Ахæм ахъаззаджы фæрæз, æмæ адæмы зæрдæты чи ныммынæг и, уыцы удварн ногæй чи сæндидзын кæндзæн, ногæй йæ йæ къæхтыл чи слæууын кæндзæн, Æмæ цæмæй уый адæмы къухы бафта, уый тыххæй æппæты фыццаг хъуамæ бамбарой сæ уæззау уавæр, хъуамæ сæм разына дзæм-дзæмы донæй схуыпп кæныны хъару. Уый уымæн зæгъын, æмæ уый æнцон нæу, кæд дзæм-дзæмы дон у, уæддæр маст уыдзæн, ахæм маст, æмæ адæймагæн йæ уæнгтæ кæмæй нырризой. Фæлæ зæрдыл дарын хъæуы, уый нын кæй бамбарын кæндзæн, цы уавæры стæм, нæ фидæны нæм цы æнхъæлмæ кæсы. Уый нын уыдзæн удхосы хуызæн, уый нæ фервæзын кæндзæн, нæ национ удыхъæдыл цы рыг ныббадт, уымæй, уый нын феххуыс уыдзæн, цæмæй нæхи раз дæр æмæ иннæ адæмты раз дæр нæ цæсгом сыгъдæг уа, цæмæй, нæ размæ чи цард, уыдоны раз дæр æмæ, нæ фæстæ чи цæрдзæн, уыдоны раз дæр нæ хæс уаг æмæ æгъдауæй сæххæст кæнæм.

Ирон æгъдæуттæ комкоммæ арæзт сты адæмы зæрдæтæм, уыдоны ис æгæрон тых. Æмæ нæ кæд афтæ фæнды, æмæ адæмы рæгъы цæуæм, нæ фарн ноджы бæрзонддæр сисæм, уæд хъуамæ æдзух нæ зæрдыл дарæм уыцы æгæрон тых, имæ нæ уый сисдзæн ног, уæлдæр къæпхæнмæ.

Нæ адæм, нæ нацимæ цы хъуагдзинæдтæ ис, уыдоныл а фæстаг рæстæг арæх дзурæм. Æмæ уый раст у. Уыцы хъуагдзинæдты кой куынæ кæнæм, уæд рох кæнæм иу хъуыддаг: уæд рох кæнæм, уыцы хъуагдзинæдтæ аиуварс кæнынæн цы хъæуы, сæ ныхмæ сын цы тыхтæ æрæвирын хъæуы, уыдон. Æмæ нын уымæн стыр ахъаз фæуыдзæн «Ирон æгъдæутты» чиныг, уымæн æмæ ирон æгъдæуттæ райгуырдысты адæмы зондæй, адæмы фарнæй. Ирон бæрæгбæттæ, ирон æгъдæуттæ сты адæмон хæзнатæ.

Æрбахæццæ кæны ног æнус, имæ нын уый йемæ ирбахæсдзæн бирæ вазыгджын хъуыддæгтæ, имæ цæмæй ма ныссуйтæ, ма ныдздзæгъæлтæ уæм, уый тыххæй нын ничи баххуыс кæндзæн. Нæдæр, махæй фылдæр чи у, уыцы адæм, нæ хæцæнгарз. Нæ – нæ былалгъæй кувджытæ. Махæн ацы хъуыддаджы баххуыс кæндзæн нæ удварн æмæ, нырма фыст чи нæма æрцыд, фæлæ нæ адæмы æгъдæутты чи баззад, уыцы истори.

Мах сæ формæйæ, се ‘ддаг хуызæй дард нæ ацыдыстæм не ‘гъдæуттæн, фæлæ сын сæ апп, сæ мидис фаг нал зонæм, байрох сæ кодтам. Уый æддæмæ нæ зыны, уый у арф æвæрд æмæ йыл уымæ гæсгæ хъæуы арф хъуыды кæнын. Æмæ нæм уæд æгъдæуттæ разындзысты суадонау сыгъдæгæй, уæд, цæмæн фæзындысты, уыцы стыр хъуыды базондзыстæм. Уыцы хуызы куы райсæм не ‘гъдæуттæ нæ зæрдæмæ, уæд нæ удтæ фæуыдзысты бирæ сыгъдæгдæр æмæ хъæздыгдæр.

Ахæм бæрзонд, ахæм рухс нысан и ацы чиныгæн. Дыууæ æвзагыл фыст кæй у, уый ма фадат дæтты алкæмæн дæр, цæмæй йæ бакæса æмæ йын рухсы тæпп бауадза йæ зæрдæмæ.

кæс ИРОН ÆГЪДÆУТТÆ